Real life: 'Ik dacht dat het aan mij lag, dat ik duidelijker 'nee' had moeten zeggen'

Geen duidelijke ‘nee’ is voor 1 op de 5 mannen tussen de 16 en 35 jaar een verzachtende omstandigheid bij verkrachting, zo blijkt uit onderzoek van Amnesty International. Shocking! Tess Milne: ‘Verkrachting is gewoon verkrachting.’

Let's talk about Yes

Heftig maar waar: op dit moment is er in de wet pas sprake van verkrachting als geweld of dwang bewezen kan worden. Soms is dat echter niet mogelijk, omdat het slachtoffer bevriest uit angst, zich niet durft te verzetten of is gedrogeerd. Minister Grapperhaus wil daarom ‘Sex tegen de wil’ als nieuw delict in de wet opnemen. Hiervoor geldt de helft van de strafmaat van verkrachting. Dat is niet genoeg, zo meent Amnesty International. Ze hebben samen met een groep verkrachtingsslachtoffers een campagne opgezet, Let’s talk about Yes. En daarnaast onderzocht Amnesty hoe Nederlanders werkelijk tegen de wetgeving rond verkrachting aankijken. Ruim 84 procent van de ondervraagden zegt dat er nooit verzachtende omstandigheden zijn voor verkrachting. Toch zegt 11 procent van alle mannen en 20 procent van de mannen tussen de 16 en 35 jaar dat die wel opgaan als het slachtoffer zich niet uitdrukkelijk uitspreekt tegen de sex.

Heftig!

Bekijk ook

Zangeres Duffy deelt afschuwelijke details van ontvoering en verkrachting

Dwang bewijzen

De feiten liegen er niet om: 20 procent van de vrouwen heeft weleens sex zonder instemming gehad. Een schrikbarend hoog percentage, vindt persvoorlichter Yara Boff Tonella van Amnesty. “Daarbij komt dat slachtoffers van verkrachting op dit moment moeten kunnen bewijzen dat er dwang is geweest door verzet of door ‘nee’ te roepen. Terwijl dat dus niet altijd mogelijk is. Het is dan ook erg belangrijk dat de wet wordt aangepast, zodat de verantwoordelijkheid ook bij de dader komt te liggen.” Dat minister Grapperhaus dit ook inziet en met hen in gesprek wil, vindt Amnesty heel goed. “We zijn voor een wijziging van de huidige wet: sex zonder instemming moet altijd als verkrachting worden gezien en dezelfde strafmaat krijgen.” Amnesty hoopt ook dat slachtoffers door de wijziging eerder aangifte zullen doen. “Als je weet dat je door de wet gesterkt bent, verlaagt dit waarschijnlijk de drempel om aangifte te doen.”

Een lichtere straf gaat er bij verkrachtingsslachtoffers niet in. Renée (26) is een van hen: “Door het huidige wetsvoorstel wordt de indruk gewekt dat het minder erg is, terwijl het evengoed verkrachting is. Op deze manier wordt het alsnog minder serieus genomen.” Daar is slachtoffer Marcelle (36), die ook deel uitmaakt van de Amnesty actiegroep, het helemaal mee eens. “Het heeft jaren en heel veel therapiesessies geduurd voordat ik kon zeggen dat wat ik heb meegemaakt verkrachting is. Als het nu onder de noemer ‘sex tegen de wil’ in de wet komt, dan klinkt dat als een verzachtende omstandigheid. Helemaal als de strafmaat de helft minder is. Terwijl het net zo goed verkrachting is. Daarom moeten we er niet omheen draaien, maar het gewoon zo noemen.”

Bevriezen

Slachtoffers hebben al de grootste moeite om het aan hun omgeving te vertellen, laat staan aangifte te doen, weet Renée uit ervaring. “Mijn eerste semi-serieuze vriendje deed dingen bij mij die ik eigenlijk niet wilde. Ik kon ondanks de schrik een keer ‘nee’ uitbrengen, volgens hem achteraf niet hard genoeg, en heb het lange tijd uit schaamte voor me gehouden. Ik dacht dat het aan mij lag en dat ik beter m’n best had moeten doen om duidelijker ‘nee’ te zeggen.” Presentatrice Tess Milne (32), die eerder haar verhaal over haar verkrachting met Grazia deelde, herkent dit. “Ik ben normaal gesproken een heel expressief persoon, maar ik bevroor ook. Ik heb wel ‘nee’ gezegd, maar kon verder niets doen. Jarenlang heb ik het weggestopt en gedacht dat mijn lichaam faalde. Dat is eindelijk voorbij sinds ik weet dat ‘bevriezen’ tijdens verkrachting een natuurlijke reactie is. Voor slachtoffers enorm belangrijk om te weten, maar ook voor de omgeving, zoals familie en vrienden. Op die manier weet je beter hoe te reageren. Maar ook als ouder kun je alerter zijn als je merkt dat je dochter zich anders gedraagt, maar er niks over durft te zeggen.”

Niet serieus genomen

Ook Marcelle gaf zichzelf jarenlang de schuld. “Ik was op mijn twintigste met een groep vrienden en bekenden uit geweest, en na afloop begon een van de jongens, die ik minder goed kende, me te zoenen. Hij ging meteen een stap verder, overviel me daarmee waardoor ik een bevries-reactie kreeg en helemaal niks meer kon. Als slachtoffer leg je de schuld vaak al bij jezelf neer. Als je dan van mensen uit je omgeving ook nog reacties krijgt als: ‘Maar je bent toch zo extravert, dat had ik echt niet van je verwacht’, helpt dat allesbehalve mee.” Uit het onderzoek van Amnesty blijkt dat dit soort reacties eerder regel dan uitzondering zijn. “Twee derde van de vrouwen die het wel hebben verteld, werd niet serieus genomen en kreeg reacties als: ‘O, maar het was toch je vriend’ of: ‘Je liet degene toch zelf binnen?’ Veel slachtoffers leggen al de schuld bij zichzelf en dat wordt door dit soort reacties alleen maar versterkt. Alsof er ook maar iemand is die verkracht wil worden!” aldus Yara Boff Tonella van Amnesty. Inmiddels weet Marcelle door therapie en gesprekken met andere slachtoffers dat een freeze-reactie heel natuurlijk is. “Het is een poging om jezelf te beschermen. En daarom is de vraag: ‘Waarom deed je niks?’ die slachtoffers zelfs tijdens de aangifte nog krijgen, zo heftig. Een van de andere vrouwen uit de actiegroep zei heel treffend: Deze vraag wordt toch ook nooit gesteld aan een winkelier die wordt overvallen? Waarom dan wel aan ons?”

Ten onrechte aangeklaagd

Juist omdat de freeze-reactie vaak voorkomt, is het niet alleen zaak dat dit goed in de wet wordt opgenomen, maar ook in de maatschappij duidelijk is. Voor slachtoffers, hun omgeving, maar ook voor mannen (en in sommige gevallen ook vrouwen), zodat ze het niet als stille aanmoediging zien om gewoon maar door te gaan. Een belangrijke reden ook voor Amnesty om de campagne Let’s talk about Yes groots naar buiten te brengen. Yara: “We krijgen ook veel reacties van mannen die zich afvragen wat nu wel en niet mag, bang om ten onrechte aangeklaagd te worden.” Tess kan zich hier wel iets bij voorstellen. “Kijk, laten we vooropstellen dat verkrachting natúúrlijk gewoon verkrachting is. Maar je moet er ook niet aan denken dat een onschuldige man voor verkrachting de bak in gaat.

Daarom is het zo belangrijk dat we tijdens de sex onze ogen blijven gebruiken, en ook op jonge leeftijd leren hoe belangrijk het is om vooraf om toestemming te vragen. Blijf tijdens de sex altijd checken om te zien hoe de ander zich voelt. Beweegt iemand niet meer? Kijkt iemand angstig? Dan is de kans groot dat diegene geen sex meer wil.” Het begint allemaal met goede communicatie en ook de juiste opvoeding, stelt ook Marcelle. “Mannen zijn heel bang dat ze het verkeerd aanpakken en dan later ineens de pineut zijn. Ergens snap ik dat wel. Als we nu leren vooraf instemming te vragen – en dat kan op meerdere manieren – is er niets aan de hand. Wees niet bang dat het spontane eraf gaat. Door het erover te hebben wat je wel en niet fijn vindt, krijg je niet alleen duidelijkheid, maar kan het ook een grote verbetering van je sexleven opleveren. Blijf dus goed communiceren!”

Meer info: amnesty.nl/letstalkaboutyes

Misschien ook voor jou:

Tess Milne: 'Toen die jongens weg waren, heeft hij me verkracht'