De stelling: ‘Kunst bekladden voor een hoger doel is oké’

‘Kunst bekladden voor een hoger doel is oké’, het is een stelling waar iedereen een ander standpunt over heeft. In de nieuwste Grazia, die nu in de winkel ligt, laten we twee experts aan het woord. Wat is hun mening?

Eens

Willa Stoutenbeek helpt organisaties met hun duurzaamheidsstrategie. Ze vindt dat we moeten stoppen met klimaatactivisten te zien als de vijand.

“Ik snap dat klimaatactivisten wereldwijd kiezen voor opvallende acties als tomatensoep over een Van Gogh gooien en aardappelpuree tegen een Monet kwakken. Ze doen het om aandacht te vragen voor de klimaatcrisis, niet om kunst te vernielen. Van kunstvernieling ben ik zeker geen voorstander, maar daar hebben deze acties niks mee ta maken. Het draait om de klimaatcrisis. Dit is zo'n veelomvattend probleem dat ik in dit geval zeker vind dat het doel de middelen heiligt. Helemaal als je kijkt hoe tergend traag er aan een oplossing voor de klimaatcrisis wordt gewerkt. Inmiddels is het ook geen twee voor twaalf meer, maar twee over twaalf. Tijd voor actie dus!"

"Je kunt stellen dat klimaatactivisten zich beter op vervuilers kunnen richten, maar dat soort acties hebben ze allemaal al geprobeerd – en het levert amper iets op. Zo werd er in de UK laatst nog een Shell-gebouw beklad met verf, daar heeft niemand het over. Het doet Shell verder ook geen pijn. Ze huren een schoonmaakploeg in en gaan gewoon weer verder. Ik vind het ook heel jammer dat het in deze discussie vooral over de acties van de klimaatactivisten gaat. Alsof zij de bad guys zijn? Ik heb het gevoel dat de spotlight daarop richten ook een manier is om de confrontatie met het echte probleem uit de weg te gaan. Deze kop-in-het-zand-strategie zie ik vaak bij oudere generaties, die in hun leven de ernstige effecten niet meer mee zullen maken. Het lijkt wel of zij zich drukker maken om kunst dan het klimaat, terwijl de jonge generatie wakker ligt van de vraag of hun huis straks nog wel boven zeeniveau ligt. Het is ook wel heel makkelijk om de klimaatactivisten de schuld te geven en te stellen dat zij zogenaamd belachelijk bezig zijn, terwijl de mensheid zelf buitensporig omgaat met onze planeet."

"Via een vriendin, die contact heeft met een aantal klimaatactivisten, heb ik gehoord dat de acties in musea goed doordacht zijn. Zo wordt er goed opgelet dat de kunstwerken niet beschadigd raken, en vooraf gecheckt of er bijvoorbeeld een glasplaat voor zit. Wat je er ook van vindt, deze manier is blijkbaar nodig om iedereen wakker te schudden. Ik vind het dan ook bizar om te zien dat juist de klimaatactivisten, die zich met risico op vervolging inzetten voor onze planeet, worden weggezet als oud-vuil en criminelen. Terwijl ze alleen maar opkomen voor ons allemaal. Laten we onze energie en boosheid liever richten op de overheid en de vervuilers. Zij zijn verantwoordelijk voor blijvende verandering!"

Oneens

Directeur Cathelijne Broers van het Prins Bernhard Cultuurfonds kan geen begrip opbrengen voor de acties van klimaatactivisten in musea.

“Kunst bekladden is absoluut geen geschikt middel om aandacht te vragen voor de klimaatcrisis. Ik snap dit soort acties dan ook echt niet. Kijk alleen al naar de hoeveelheid kunstenaars die de afgelopen jaren met hun projecten juíst aandacht hebben gevraagd voor de klimaatcrisis. Kunst bekladden is niet de manier. Elke keer weer krijg ik bijna een hartverzakking. Zoals die keer dat een activist vastgeplakt zat aan een veertiende-eeuws werk van Jan van Eyck en laatst nog bij het zien van de zwarte vloeistof over het werk van Gustav Klimt. Ook al beweren de klimaatactivisten dat ze voorzichtig te werk gaat door vooraf te checken of er wel een glasplaat voor zit; ze zijn geen expert en weten helemaal niet wat voor schade ze aanbrengen. Dat blijkt alleen al aan de duizenden euro’s schade aan de lijst van de Sixtijnse Madonna. Culturele instellingen hebben hier torenhoge kosten aan. Zadel musea niet op met dit soort problemen, ze hebben het al zwaar genoeg. Daarbij is het wachten op het moment dat iemand even niet goed oplet en een kunstwerk écht vernielt. Als de schade onherstelbaar is, krijg je een eeuwenoud werk nooit meer terug."

"Dit soort acties kunnen ook aanmoedigend werken, blijkt uit onderzoek. Je kunt er copycats mee aantrekken. Denk aan tieners, die denken een grapje uit te halen voor een gekke challenge op TikTok of Instagram. Er hoeft maar één grapjas tussen te zitten die denkt: leuk zo’n blik tomatensoep over een schilderij gooien, dat kan ik ook! En dan is het te laat."

"Bij de eerste acties stelden de klimaatactivisten dat we nu moeten kiezen: kunst of leven. Terwijl je voor het oplossen van de klimaatproblemen helemaal niet tussen die twee hoeft te kiezen. Het is ook helemaal niet zo dat er miljarden worden uitgegeven aan de kunst en cultuursector in plaats van aan het klimaat. Verre van. De kunstwereld is niet de branche om je als klimaatactivist op te richten. Wij zijn niet de slechteriken, de vervuilers die aangepakt moeten worden, maar we zijn nu wél degenen die eronder lijden. Doe liever een actie zoals op Schiphol, waar klimaatactivisten zich hebben vastgeketend aan privéjets. Zo krijg je niet alleen aandacht voor de klimaatcrisis, maar pak je ook nog eens de echte vervuilers aan. Daar heb je toch veel meer aan dan kunstminnend Nederland tegen je te krijgen door cultureel erfgoed te bekladden? We moeten juist samenwerken om de klimaatcrisis aan te pakken. Ik ben ervan overtuigd dat de kunstwereld en klimaatactivisten samen iets geweldigs kunnen bereiken. Join forces!"

Tekst: Kim Buitenhuis | Beeld: Emily in Paris