Doodswens van 29-jarige Zoraya is vervuld: in het bijzijn van haar vriend overleden 

Afgelopen najaar deelde de, toen nog, 28-jarige Zoraya ter Beek openhartig haar verhaal in Grazia. Ze wilde niet meer leven en was een euthanasietraject gestart wegens ondraaglijk psychisch lijden. Inmiddels is Zoraya op 29-jarige leeftijd overleden in het bijzijn van haar vriend, als gevolg van euthanasie. Tot haar laatste adem heeft zij zich ingezet als ambassadeur voor euthanasie voor patiënten met psychiatrische problematiek.

Trigger warning: dit artikel gaat over psychische problemen, zelfmoordgedachten en euthanasie. Denk jij aan zelfdoding? Neem gratis en anoniem contact op met 113 Zelfmoordpreventie via www.113.nl of bel 0800-0113.

Donkere gevoelens

In oktober 2023 vertelde Zoraya in Grazia hoe is het om zo jong een doodswens te hebben.

“Stel jezelf eens voor dat je in een heel donker, koud bos zit. Af en toe komt er een vuurvliegje voorbij en daar kun je je eventjes aan vasthouden. Heel even zie je licht en voel je warmte. Maar dat vuurvliegje verdwijnt snel weer, en je blijft in je eentje achter in het donker. Dat is hoe ik me eigenlijk de hele dag voel", vertelde Zoraya in Grazia. "Van jongs af aan heb ik last van depressieve gevoelens. In mijn kindertijd merkte ik al dat ik me anders voelde. Ik kon geen aansluiting vinden bij leeftijdsgenootjes, hoorde nergens echt bij. Mijn ouders en zussen wisten niet zo goed hoe ze moesten reageren op mijn problemen en hoe ze me konden ondersteunen, waardoor ik me thuis ook niet zo prettig voelde."

"Ik kreeg een leuke vriend met wie ik op mijn achttiende ging samenwonen en ik dacht: nu gaat het vast beter. Maar na een half jaar merkte ik dat ik me nog steeds moe, leeg, somber, boos, gefrustreerd en suïcidaal voelde. Mijn vriend en ik zijn samen gaan zitten om hierover te praten en we besloten dat ik hulp zou zoeken en in therapie zou gaan. Op dat moment dacht ik nog: ik ga een paar keer praten en loop daarna fluitend weer naar buiten. Maar die donkere gevoelens verdwenen maar niet."

Wat houdt 'the season' eigenlijk in?

Bekijk ook

Het Bridgerton-woordenboek: 10 woorden uit de serie en hun betekenis | Grazia

Chronisch depressief

"Ik begon bij een psycholoog, daarna naar een psychiater en toen kreeg ik medicijnen. Dat was het moment dat ik dacht: misschien is dit toch niet op te lossen met het voeren van een paar gesprekken. Al die tijd was mijn doodswens er al wel en speelde het idee van zelfmoord ergens in mijn achterhoofd. Zo heb ik op mijn achttiende een niet-reanimerenpenning aangevraagd. En ik heb toen ook een uitvaartverzekering afgesloten, omdat ik wist dat ze niet uitkeren als je binnen twee jaar zelfmoord pleegt. Ik dacht: ik sluit ’m nu alvast af, dan zit ik tegen die tijd safe. Ik ging er toen nog niet vanuit dat ik ’m echt nodig zou hebben. Het was meer een back-upplan, want ik wilde echt beter worden.”

“Enthousiast begon ik aan mijn behandelingen, maar op een gegeven moment was ik weken, maanden en zelfs jaren bezig. Nog steeds had ik het gevoel van: het werkt niet. Inmiddels had ik een diagnose: chronisch depressief met borderline – al is deze in de loop der jaren nog vaak aangepast, zo bleek borderline autisme te zijn." Zoraya merkte al snel dat een psychische ziekte wordt gezien als een 'karaktertrek'. "Krijg je kanker en ben je ongeneeslijk ziek, dan vinden mensen dat heel erg. Maar een psychische ziekte wordt vaak als zwak gezien."

De euthanasieroute

“Sinds ik weet dat ik niet meer beter word, zit de gedachte dat ik niet meer wil leven continu in mijn hoofd. Maar ik wil eerst de nette weg proberen: de euthanasieroute. Niet alleen voor mezelf, zodat ik op een goede manier afscheid kan nemen, maar ook voor mijn vriend. Ik moet er niet aan denken dat hij ’s morgens zonder enige benul naar zijn werk gaat en dan thuiskomt en een A4’tje in de hal ziet hangen: ‘Ga maar niet naar boven en bel 112.’ Daarom heb ik me in december 2020 online aangemeld voor een euthanasietraject bij Expertisecentrum Euthanasie. Een maand later kreeg ik een afwijzing, omdat er onduidelijkheid was over mijn diagnose."

Inmiddels was Zoraya al bijna drie jaar bezig met het traject. “Afgelopen juli kreeg ik eindelijk het bericht dat er een team voor mij was. Mijn eerste kennismakingsgesprek heb ik inmiddels gehad en dit team blijft mijn aanspreekpunt gedurende het traject. Zelf mag ik trouwens op ieder moment terugkomen op mijn verzoek en het traject stoppen, dat komt ook weleens voor."

Kerst vieren

"Mijn wensdatum voor euthanasie ligt in het voorjaar van 2024. Ik wil nog één keer kerst vieren, want ik ben echt een kerstfanaat. Ook voor de mensen dichtbij me vind ik het belangrijk om dit soort momenten nog te kunnen beleven. Zij hebben het idee dat ik doodga door die wachtlijst tweeënhalf jaar op een soort van pauze kunnen zetten. Nu pas begint ’t bij hen in te dalen dat het ‘echt’ is. Ik wil hen de ruimte geven om dit te kunnen verwerken. Zelf heb ik een heel stuk verwerking al gehad. Van bepaalde verjaardagen besef ik nu al: dit is de laatste keer dat ik het meemaak. Mijn vriend wordt veertig en ik weet: als hij vijftig wordt, ben ik er niet meer bij. Ik ben eigenlijk nu al aan het rouwen om alles wat ik straks ga missen."

"Toch heb ik nog nooit een moment van twijfel gehad. Soms ben ik angstig, want ik ga dood en niemand kan mij vertellen hoe dat is. Maar ik weet: als ik straks weg ben, zal ik daar blij om zijn. Alleen de weg ernaartoe is vreselijk. Het afscheid nemen en moeten zien wat ik aanricht bij anderen. Ik zie het verdriet bij mijn vriend, vrienden en familieleden, en dat komt allemaal omdat ík niet meer wil. Dat is heel zwaar.”

Rugzakje

“Toen ik mijn vriend leerde kennen, wist hij dat ik met een rugzakje kwam. Hij is in dit proces meegegroeid, heeft me al die therapieën zien proberen, gezien hoe ik steeds zwaardere medicijnen kreeg en daar soms ziek van werd. Hij heeft me gebracht en gehaald als ik naar de ECT ging, en zag hoe ik na afloop alleen maar in bed kon liggen van de hoofdpijn. We hebben alles samen gedaan. Daardoor begrijpt hij ook dat ik geen andere optie meer zie dan dit euthanasietraject. ‘Je bent gewoon ziek’, zegt hij. Hij heeft mij ook nooit ergens een schuldgevoel over gegeven of zelf het gevoel gehad dat hij niet goed genoeg is. Soms vragen mensen: ‘Maar je wilt toch samen oud worden?’ Ja, als het kon, zou ik liever happy verder leven, maar die optie is er voor mij niet. Voor mensen van buitenaf is het sowieso lastig te begrijpen, ze oordelen de hele tijd. Ik ben nog jong en lach veel – dat mag blijkbaar niet als je psychisch ziek bent. Zij zien de weg niet die hieraan is voorafgegaan. Ik ben geen standaard twintiger die naar feestjes gaat of leuke dingen doet met vrienden. Ik zit meestal thuis, omdat ik niet de energie heb om naar buiten te gaan. Na mijn ECT ben ik ook gestopt met werken. Mijn geheugen liet me in de steek. Ik ben nog weleens gebeld door een man van het UWV die zei: ‘Goh hoe gaat het nu, ben je klaar om weer aan het werk te gaan?’ ‘Ik heb mijn euthanasie-project opgestart’, was mijn antwoord. Sindsdien hebben ze me met rust gelaten.”

Taboes wegnemen

“Met mijn ouders en zussen heb ik al bijna zes jaar geen contact. Dat staat los van mijn euthanasiewens, we zijn gewoon uit elkaar gegroeid. Ze weten waar ik mee bezig ben en ik wil ze ook de kans geven om het goed af te sluiten. Ik laat dat bij hen liggen. Ze weten me te vinden als ze daar behoefte aan hebben. Ik weet nog niet hoe het straks zal zijn als ik definitief afscheid neem. Mijn vriend mag erbij zijn, maar ik begrijp het ook als hij dat niet wil omdat hij het te heftig vindt. Ik merk wel dat mensen om me heen alerter zijn. Vrienden bellen me vaker op en geven aan dat ze graag nog een paar keer willen langskomen om leuke dingen te doen. Het is misschien luguber om zo over mijn naderende dood te praten, maar het is ook mooi dat je er samen naartoe kunt werken en mensen afscheid kunnen nemen. Zoveel mensen krijgen die kans niet omdat iemand plotseling doodgaat."

"Op X (voorheen Twitter, red.) ben ik heel open over mijn proces, omdat ik taboes rond mentale problemen en euthanasie bij psychisch lijden wil wegnemen. Waarom mag je wel je leuke vakantiefoto’s delen op social media, maar moet deze kant van het leven onbesproken blijven? Ik wil allesbehalve mensen triggeren, dus ik ben heel voorzichtig in wat ik zeg. Ik waarschuw ook altijd dat ik niet voor zelfdoding ben. Soms benaderen mensen me en vragen of ik een goede manier weet. Dan zeg ik: ‘Daar ga ik je niet bij helpen, ga maar eens goed met je huisarts praten.’ Het enige wat ik wil, is mensen helpen door een stukje openheid te geven. Ik krijg hierop ook veel mooie reacties van mensen die zelf iemand hebben verloren door suïcide of een euthanasietraject. ‘Door jouw verhaal begrijp ik het een beetje’, zeggen ze dan. En dat is mijn doel, dat we allemaal een beetje meer begrip krijgen voor mensen die het moeilijk hebben in plaats van meteen een oordeel klaar te hebben.”

Grazia wenst alle nabestaanden van Zoraya heel veel sterkte.