In deze nieuwe serie duikt Grazia elk nummer in de geschiedenis van een groot modehuis. Dit keer: House of Chanel, opgericht door Gabrielle ‘Coco’ Chanel, de meest invloedrijke modeontwerpster van de twintigste eeuw.
I am Fashion
I don’t do fashion. I am fashion, was het motto van Coco Chanel (1883-1971), en daarmee verwoordt ze precies waar Chanel vijftig jaar na haar dood nog steeds voor staat. Chanel is geen modehuis dat trends volgt; Chanel heeft die tijdloze klasse die blíjft. En dat maakt dat elke vrouw ook anno nu nog droomt van een 2.55-bag of Coco’s little black dress.
Gabrielle Chanel werd op 19 augustus 1883 geboren in het stadje Saumur, op tweehonderdvijftig kilometer afstand van Parijs. Haar moeder stierf toen ze twaalf was en haar vader liet de vijf kinderen achter in wees- en armenhuizen.
Gabrielle leerde naaien op de kloosterschool, al bezorgden de sober geklede nonnen haar weinig inspiratie. Die kwam pas jaren later toen Gabrielle in Parijs ging wonen en ze besloot dat ze vrouwen letterlijk uit hun keurslijf wilde trekken. De jonge ontwerpster vond het maar niets dat vrouwen zich elke dag in de steigers moest zetten met opgestoken haar, vele onderrokken en stevig aangesnoerde korsetten. Dus bedacht ze ontwerpen die geïnspireerd waren op comfortabele mannencollecties.
Denk aan: elegante pakken, ruimvallende cardigans, plooirokken met een verlaagde taille, blazers en jurken zonder poespas. Ze gebruikte veel sobere kleuren als zwart, grijs en marineblauw, die tot dat moment als mannelijk waren beschouwd. Haar zogenoemde garçon-look maakte ze af door haar lange haren af te knippen, waarna vele jonge vrouwen haar voorbeeld volgden.
Call me Coco
Gabrielle besloot zichzelf voortaan Coco te noemen. Vermoedelijk kwam ze op die naam door een liedje dat ze altijd zong: Qui qu’a vu Coco?, over een vermist hondje. Ze opende in 1910 haar eerste boetiek, Chanel Modes aan 21 Rue Cambon in Parijs. In eerste instantie verkocht ze alleen hoeden, die populair waren onder de Franse actrices uit die tijd. Maar al snel volgende meerdere boetieks, waaronder de beroemde aan 31 Rue Cambon, die nog steeds als exclusieve Chanel-winkel wordt gebruikt. De jaren twintig waren belangrijk voor het modehuis. Niet alleen lanceerde Chanel in 1921 het iconische Chanel N°5, een parfum dat vrouwen niet naar bloemen deed ruiken. Coco vond namelijk ‘dat een vrouw als vrouw moet ruiken, niet als een roos’.
Ook lanceerde Chanel in 1926 de little black dress, oftewel: het klassieke zwarte jurkje. Coco Chanel was de eerste die zwart ging gebruiken in avondkleding voor vrouwen, daarvoor werd het vooral gezien als een kleur die bedoeld was om in te rouwen. Coco Chanel maakte ook internationaal furore: in 1931 werd ze uitgenodigd om naar Hollywood te komen om de actrices van de United Artists-studio te kleden.
Ook mocht ze de kostuums ontwerpen voor de films Tonight or Never (1931) en The Greeks Had a Word for Them (1932). De ontwerpster had inmiddels vijf boetieks en een kleine tweeduizend mensen in dienst. Maar de economische depressie en naderende oorlog hadden een negatief effect op het modehuis. Tijdens de Tweede Wereldoorlog moest Coco vier van haar vijf boetieks sluiten, alleen die aan 31 Rue Cambon bleef open voor de verkoop van parfums en accessoires. Zelf verhuisde ze van Parijs naar Zwitserland; ze nam een tijdlang afstand van de modewereld.
Geluksgetal
In 1954 maakte Coco Chanel op 71-jarige leeftijd haar comeback: ze besloot weer te gaan ontwerpen en haar couturehuis te heropenen met een modeshow op 5 februari. Die datum was een bewuste keuze, omdat vijf altijd haar geluksgetal was geweest. De Europese pers was genadeloos en noemde haar nieuwe collectie ‘saai’ en ‘teleurstellend’.
Maar in Amerika werden de nieuwe ontwerpen juist met groot enthousiasme ontvangen. Gerenommeerde bladen als Vogue en Life prezen de looks omdat ze minder hoogdravende fashion vertegenwoordigden en aansloten bij de functionele stijl van de moderne vrouw. Tegelijkertijd bleef ze trouw aan de elegante stijl van de jaren twintig en dertig, waardoor Chanel zijn tijdloze klasse behield.
In 1955 ontwierp Coco Chanel haar meest iconische handtas ooit: de 2.55, een doorgestikte flap bag met een lange, verschuifbare ketting, zodat vrouwen ’m ook cross-body konden dragen en zo hun handen vrijhielden. De tas veroverde de wereld en is anno 2022 nog steeds een van de meest gewilde fashion items. In 1956 introduceerde Coco Chanel het inmiddels beroemde afgebiesde tweedpakje. Voor vintage exemplaren worden inmiddels vele duizenden euro’s neergelegd. In 1957 volgden de tweekleurige pumps met zwarte punten, die ook nog steeds een hot item zijn in de huidige collecties. Coco’s ontwerpen zijn eigenlijk nooit uit de mode geraakt; ze volgde geen trends, maar creëerde ze.
Indrukwekkend
Tegen de tijd dat de jaren zestig aanbraken, was Chanel hét merk waar elke beroemdheid met allure zich in wilde kleden. Van Elizabeth Taylor tot Jane Fonda, Jackie Kennedy, Romy Schneider en Jeanne Moreau, iederéén met status droeg het Franse modehuis. Coco Chanel bleef doorwerken tot kort voor haar overlijden.
Ze woonde de laatste periode van haar leven in Hôtel Ritz in Parijs, waar ze op 10 januari 1971 op 87-jarige leeftijd stierf. Zo eenzaam en geïsoleerd als ze in haar laatste dagen was, zo indrukwekkend was haar begrafenis. Alle groten uit de mode- en kunstwereld waren erbij aanwezig, van Yves Saint Laurent tot Pierre Balmain en van Salvador Dalí tot Cristóbal Balenciaga. Haar laatste collectie, die postuum werd uitgebracht, was een groot succes en Coco Chanel ging de geschiedenis in als een van de grootste ontwerpers ooit.
Sterker nog: ze staat als enige modeontwerper op de Time Magazine-lijst van invloedrijkste personen van de twintigste eeuw. Met het wegvallen van boegbeeld Coco, stagneerde het succes van het modehuis. De vaste clientèle bleef trouw aan Chanel, maar geen van haar opvolgers had de allure om het modehuis naar een hoger niveau te tillen.
Supermodellen
Alles veranderde echter toen Karl Lagerfeld in 1983 werd aangesteld als hoofdontwerper en artistiek directeur van Chanel. Onder zijn leiding herrees het slapende modehuis als een feniks uit zijn as en bereikte het wereldwijde dominantie.
Karl Lagerfeld maakte Chanel funkier en edgier, waardoor de kleding en accessoires ook aantrekkelijk werden voor een jongere doelgroep. Hij keek goed naar wat Chanel groot had gemaakt, zoals de tweedstoffen, gouden accenten, camelia’s en kettingen, en gaf daar een moderne twist aan – uiteraard met respect voor de originele designs van Coco Chanel. Zo maakte hij bijvoorbeeld een nieuw ontwerp van haar iconische pak, maar dan van denim en tweed in neon-kleuren. En liet hij Naomi Campbell in de jaren negentig in een roze mini-jurkje van tweed over de catwalk paraderen, een hommage aan het iconische pakje van Jackie Kennedy. Lagerfeld hielp Chanel los te komen van het conservatieve verleden en zorgde, o.a. door een ready-to-wear-collectie te introduceren, dat het modehuis met de tijd mee ging.
In de jaren tachtig openden wereldwijd meer dan veertig Chanel-boetieks, en dit aantal bleef daarna groeien. Karl Lagerfeld was ook nauw betrokken bij de reclamecampagnes van Chanel. Zijn allereerste campagne – met Ines de la Fressange, die ook het gezicht van het nieuwe, jeugdigere parfum Coco was – schoot hij zelf als fotograaf. Daarnaast trok hij de aandacht van de rest van de wereld door ‘supermodellen’ Helena Christensen en Claudia Schiffer de gezichten te maken van de spring/summer-collectie van 1995.
Hollywood
Ook speelde Karl Lagerfeld een grote rol bij de branding van het CC-logo van Chanel. De gewilde tassen, riemen en oorbellen met opvallende logo’s komen van zijn hand, het valt te vermoeden dat Coco deze te opzichtig zou hebben gevonden. Verder wist Lagerfeld de laatste twee decennia vele grote Hollywood-sterren aan het modehuis te verbinden, zoals Keira Knightley, Penélope Cruz, Marion Cotillard, Margot Robbie, Kristen Stewart en Nicole Kidman. Die laatste schitterde in 2004 in een mini-film van Moulin Rougeregisseur Baz Luhrmann voor Chanel N°5. Chanel was een van de eerste modehuizen die deze manier van storytelling introduceerde.
In 1987 was Virginie Viard als stagiaire bij Chanel komen werken. Ze bleek zo’n talentvol designer dat ze binnen een aantal jaren werd gevraagd als directeur van zowel de haute couturestudio als de ready-to-wearstudio. Tot aan zijn dood werkte ze zij aan zij met Karl Lagerfeld, onder andere aan de legendarische Cruise Collectie 2016/2017, die in de Paseo del Prado in Havana werd gepresenteerd. Maar ook aan de show voor de Chanel Cruise Collectie 2019, die letterlijk rond een enorm cruiseschip plaatsvond – met Bella Hadid in een sailor-look van marineblauwe tweed. Geruchten over de broze gezondheid van de modekoning gingen toen al rond.
Net als Coco Chanel werkte ook Kaiser Karl door tot aan zijn dood, op 19 februari 2019. Virginie Viard werd na zijn overlijden benoemd tot artistiek directeur van het modehuis. Ook zij heeft inmiddels bewezen de oorspronkelijke waarden van Coco Chanel te eren. Recent presenteerde ze de Métiers d’Art 2021/22-collectie in le19M, het nieuwe Parijse gebouw ontworpen door Chanel. De collectie is zeer stedelijk en toch verfijnd en de knipogen naar de architectuur van le19M zijn niet te missen. Virginie Viard gaf met deze show een waar eerbetoon aan alle ambachtslieden van het modehuis.
De Spring/Summer 2022 ready-to-wearshow was juist een ode aan hoe fotografen naar Chanel kijken. “Ik houd van het geluid van flitslampen die afgingen tijdens shows in de jaren tachtig, toen de modellen op verhoogde runway stonden. Die emotie wil ik terughalen”, vertelt ze. Terwijl de camera’s flitsten, fladderden de modellen als vlinders rond in kleurrijke creaties.
Ook het beroemde tweedpakje keert in verschillende stijlen terug in deze collectie. Voor de Chanel Cruise 2021/22-collectie liet Virginie Viard zich inspireren door Jean Cocteau met wie Coco Chanel bevriend was. “De eenvoud, precisie en poëzie van zijn film Testament of Orpheus hebben me ertoe aangezet om een zeer cleane collectie te creëren, met een duidelijke tweekleurige toon in helderwit en diepzwart”, zegt ze. “Dankzij haar vriendschappen ga ik steeds meer van de vrouw Chanel houden. Haar leven geeft ons toegang tot personages die net zo buitengewoon zijn als zijzelf.”
Tekst: Jill Waas | Beeld: BrunoPress, Chanel
