De verontrustende opmars van SkinnyTok: 'Je lichaam is geen trend'

“Een cheat meal duurt geen drie dagen. Dat is geen cheat meal, dat is een karakterfout, want je bent een dik varken.” Of deze: “Je verdient geen snoepje. Wat ben je, een hond?” Het klinkt als regelrechte bodyshaming uit de nineties en zero’s. Een tijd waarin een uitgemergelde Kate Moss met haar beruchte uitspraak ‘Nothing tastes as good as skinny feels’ het uithangbord was voor de heroin-chic look. Zoiets komt nu, anno 2025, niet meer voor, toch? Jawel, dus. Welkom op SkinnyTok, een schaduwwereld binnen TikTok, waar content creators je vertellen dat je niets waard bent als je niet dun bent. Er gaan duizenden video’s rond waarin snacken wordt weggezet als zwakte, dik zijn als falen en honger lijden als overwinning.

Thin is discipline

Op het eerste gezicht lijkt het misschien niet zo schadelijk: video’s van jonge vrouwen in strakke sportkleding die laten zien wat ze eten op een dag. Een rijstwafel hier, een slok havermelk daar. Maar wat begint als inspiratie, verandert al snel in indoctrinatie. Onder de hashtag #SkinnyTok delen deze fitfluencers keiharde uitspraken verpakt als advies om zo snel mogelijk af te vallen. Extreem slank zijn wordt verheerlijkt. Inmiddels vind je onder de hashtag meer dan 69.000 video’s die je – via content die vooral inspeelt op je schuldgevoelens – leren hoe je calorieën kunt schrappen, honger kunt onderdrukken en je lichaam tot de orde kunt roepen. Ze delen dagelijks hun What I eat in a day-videos met mini- maaltijden, propageren kreten als ‘thin is discipline’, en normaliseren een levensstijl die op het randje van eetproblematiek balanceert. Waar de #bodypositivity-beweging de afgelopen jaren eindelijk aan terrein leek te winnen, lijkt de slinger nu weer keihard de andere kant op te slaan.

{{ trans('customs.newsletter_signup.responsemsg') }}

{{ trans('customs.buttons.signup') }}

Vul een geldig emailadres in. {{ errors . email[0] }}

Giftige katalysator

Volgens de content creators achter #SkinnyTok is dun zijn niet alleen mooi, het is een lifestyle. Eentje die je volledig onder controle moet hebben. Dat is dan ook de boodschap die ze impliciet aan hun kijkers meegeven: dun zijn is discipline, dik zijn betekent falen. Extra gevaarlijk, aldus GZ-psycholoog Najla Edriouch (@psycholoognajla). Ze waarschuwt: “Als je al kwetsbaar bent, kunnen dit soort boodschappen keihard binnenkomen. Je denkt misschien: ik moet mezelf gewoon harder aanpakken. Terwijl er dan misschien al sprake is van beginnende eetproblematiek of een laag zelfbeeld.” Volgens haar is het algoritme een giftige katalysator. “TikTok registreert precies waar jij op blijft hangen. Kijk je één keer naar een video over het eten van minder calorieën? Dan wordt je hele feed er al snel mee gevuld. Je hoeft niet eens iets op te zoeken – het komt vanzelf naar je toe.”

En dat is precies wat SkinnyTok zo verraderlijk maakt. Het vermomt zich als lifestyle. Een beetje meal preppen, sporten, minder suiker eten – zo erg is dat toch niet? Tot je ineens in een fuik zit met voornamelijk video’s van mensen die trots laten zien hoe ze de hele dag leven op komkommers, koffie en discipline.

'Het gaat niet alleen om dat lichaam zelf, maar ook om wat het symboliseert'

Toename eetstoornissen

Psychologen en artsen signaleren een duidelijke toename van eetstoornissen, met name anorexia nervosa. Zo blijkt uit onderzoek van het journalistieke platform Pointer dat het aantal jonge meisjes (tussen tien en veertien jaar) met anorexia in de afgelopen decennia is verviervoudigd. Veel van hen benoemen de invloed van sociale media, waar een ongezond schoonheidsideaal – zoals SkinnyTok – wordt neergezet als normaal of zelfs wenselijk. Klinkt deze trend je bekend in de oren? Dat kan kloppen. Voor TikTok überhaupt bestond, was er Tumblr, een bloggersplatform. Ook dit kende meerdere subculturen, waaronder die van pro-ana: een beweging van mensen die lijden onder een eetstoornis zoals anorexia nervosa, die elkaar stimuleerden en tips gaven. Het grote verschil met SkinnyTok? Wie wilde lezen over eetstoornissen, moest bij pro-ana moeite doen om bij de content te komen. Er bestond niet iets van een ontdekkingspagina. Je kwam er alleen via Google of bepaalde zoektermen. Maar dankzij een slim algoritme kan het op TikTok zo maar gebeuren dat er video’s van pro-ana subculturen op je scherm belanden. Zonder dat je erom gevraagd hebt. Denk hierbij aan video’s van influencers als Liv Schmidt. Ze maakt video’s waarin ze dun zijn vergelijkt met een designertas. “Wil je een Birkin zijn of een tas uit de kringloop?” vraagt ze haar voornamelijk jonge volgers. Inmiddels is ze van TikTok verbannen vanwege het schenden van de richtlijnen, maar op Instagram deelt ze aan haar driehonderd duizend volgers nog altijd tips om af te vallen.

Controle

Volgens Edriouch is het verlangen naar slankheid niet per se het probleem. “Het gaat niet alleen om dat lichaam zelf, maar ook om wat het symboliseert: controle, aantrekkelijkheid, succes. De slanke vrouw lijkt alles op orde te hebben. En dus wil je dat ook. Het wisselt ook met de tijd wat het schoonheidsideaal is. Het kan naast slank ook gespierd, vol of een zandloperfiguur zijn.” Maar slankheid als symbool is niet onschuldig. Zeker niet als het gepromoot wordt door meiden die er ‘gewoon als jij’ uitzien. “Het verschil met vroeger is dat het ideaal nu komt van mensen met wie je je wél kunt identificeren”, legt Edriouch uit. “Ze zitten in je leeftijdscategorie, wonen misschien zelfs in dezelfde stad, doen alsof ze ‘gewoon zichzelf’ zijn. En dus voelt het als de norm. Dit in tegenstelling tot filmsterren, modellen en artiesten die vroeger het ideaal representeerden. Nu voelt het sneller alsof jij ook zo zou moeten zijn.”

TikTok zelf doet een halfslachtige poging tot waarschuwing. Wie zoekt op #SkinnyTok krijgt eerst een cartoon te zien met een hartvormige maag en de tekst ‘Je bent meer dan je gewicht.’ Goed bedoeld, maar totaal kansloos. Klik je door? Dan sta je in de etalage van calorieëncompetitie, eetdagboeken van onder de 800 calorieën per dag en motivatie quotes als: ‘Je honger is een teken dat het werkt.’ De gevolgen zijn serieus. “Als je gevoelig bent voor eetproblematiek, kunnen deze video’s enorm triggerend zijn. Wat eerst nieuwsgierigheid is, wordt al snel een overtuiging. Je slaat een maaltijd over, je stelt jezelf restricties op – en dat voelt als controle. Tot het een verslaving wordt.”

Lichaam geen trend

Hoe kan het dat we, na jaren body positivity, zó makkelijk terugvallen in destructieve idealen? Edriouch: “Het schoonheidsideaal is altijd in beweging, en dat houdt ons ontevreden. Als rond en vrouwelijk in de mode is, willen we dat. Is slank weer de trend? Dan gaan we daarnaar streven.” Maar – en dit is belangrijk – je lichaam is geen trend. “Wat vandaag ‘in’ is, is morgen weer passé”, zegt Edriouch. “Ga op sociale media op zoek naar mensen die op je lijken en waar je een positief gevoel van krijgt. Dit zorgt ervoor dat je je stukken beter voelt over jezelf en jouw kwaliteiten.”

De Vereniging van Diëtisten sluit zich hierbij aan. Marjolein Wikkerman: “De trend baart ons zorgen. Het normaliseert ongezonde eetgewoonten en legt een gevaarlijke focus op uiterlijk en gewichtsverlies. Onze leden zetten zich juist in voor een gezond en realistisch beeld van voeding en gezondheid. Online trends mogen nooit leidend zijn voor hoe jongeren met hun lichaam omgaan. Kies altijd voor betrouwbare informatie en professionele begeleiding.”

'Onzekerheid kun je helaas niet altijd vermijden'

Rolmodellen

SkinnyTok is daarmee dus absoluut geen onschuldig hoekje van TikTok. Het is een algoritmisch mijnenveld dat inspeelt op onzekerheid, controle en het verlangen om erbij te horen. Merk je dat iemand in je omgeving beïnvloed wordt door sociale media? Edriouch raadt aan om niet meteen te oordelen, maar het gesprek aan te gaan. “Het heeft geen zin om te zeggen: “Volg die mensen niet meer.” Dat zijn misschien wel hun rolmodellen. Als ze er al eenmaal diep inzitten, volgen ze dat vaak blindelings. Je kunt beter interesse tonen in de onzekerheid. Vraag ‘Hoe voel je over jezelf?’ of: ‘Wat zou jij graag willen voor jezelf?’ Onzekerheid kun je helaas niet altijd vermijden. Maar je kunt wél manieren vinden om ermee om te gaan, zodat het niet doorslaat in vele ongezonde gedachten of gedrag.” Ook is het slim om zelf het algoritme actief te sturen. “Volg body neutrality-accounts, fitness-coaches die werken aan kracht en plezier in plaats van uiterlijk, en voed je feed met positiviteit. Maar vooral: leer jongeren dat hun waarde los staat van hun gewicht!”

Dit artikel komt uit Grazia's Summer Issue, die nu in de winkel ligt en te bestellen is via tijdschrift.land. Net voordat we met dit nummer naar de drukker gingen, werd bekend dat TikTok searches met de hashtag #SkinnyTok in de ban heeft gedaan. Een zeer goede ontwikkeling!