Saskia Belleman: 'Vrouwenmoord komt schrikbarend veel voor in Nederland'

Waarom is deze dag helaas nog steeds nodig?

“Wekelijks kom ik in rechtbanken in het land honderden huiselijk geweldzaken tegen, en een schokkend hoog aantal vrouwenmoordzaken. Volgens het CBS wordt een keer in de een à twee weken een vrouw vermoord door haar (ex-)partner. Zaken zoals de buurman die recentelijk zijn buurvrouw in Rijswijk vermoorde omdat ze geen relatie wilde, worden niet eens meegeteld, omdat zij geen relatie hadden. Terwijl het natuurlijk wel vrouwenmoord is. Wat het precieze cijfer is, weten we dus niet, maar dat vrouwenmoord schrikbarend veel voorkomt, is een feit. Daarom besloot ik hier voor de podcast Zij is van mij met nabestaanden, slachtoffers en experts dieper in te duiken.”

Welke eyeopeners leverde dat op?

“Renée Römkens – zij is emeritus hoogleraar gender gerelateerd geweld – vertelde dat wij in Nederland onterecht denken dat we geëmancipeerd zijn. Er zit namelijk een onderstroom van seksisme in deze maatschappij, die vrouwenmoord mede veroorzaakt. Zo zijn er mannen die hun vrouw voorschrijven hoe ze zich moet gedragen, welke kleding ze mag dragen en of ze met vriendinnen mag afspreken. Zodra een vrouw zich verzet, worden die mannen gewelddadig. Dit komt in alle lagen van de samenleving voor. In mijn podcast spreek ik bijvoorbeeld met de moeder en zus van Clarinda van den Bersselaar. Clarinda werkte bij de Kinderbescherming en werd, nadat ze hun relatie verbrak, vermoord door haar ex: een adjunct-directeur van een basisschool.”

Je spreekt ook met voormalig geweldpleger René Haring: waarom vond je het belangrijk ook die. kant te belichten?

“Ik wilde onderzoeken hoe het kan dat geweldplegers zover gaan en kijken: hoe kunnen we het tij keren? Zo vertelt René dat hij vroeger werd mishandeld en nooit heeft geleerd conflicten anders op te lossen dan met zijn vuisten. In zo’n ruzie zag hij op een bepaald moment alleen een schim waar hij op los ramde. Dat zijn exen het hebben overleefd, is een wonder. Uiteindelijk is hij iemand tegengekomen die hem leerde anders met vrouwen en conflicten om te gaan. Inmiddels helpt René andere mannen met agressieproblemen met zijn supportgroep Agressie, en daarna?”

Femicide wordt door de soortgelijke patronen ook wel de meest voorspelbare moord genoemd...

“Klopt, ik zie die patronen ook terug in de rechtszaal. Zo blijkt vaak dat de dader zijn vrouw gaandeweg isoleert van familie en vrienden, en dat er sprake is van lichamelijke en psychische mishandeling: alles omdraaien en de ander een schuldgevoel aanpraten. Veel mannen die hun (ex-)vrouw hebben vermoord, geven haar daarvan zelfs de schuld, zoals: ‘Door haar reactie of omdat ze duwde kon ik niet anders dan haar neerschieten.’ Terwijl zij met hun wapen echt niet voor een goed gesprek kwamen, maar het niet konden verkroppen dat hun vrouw de relatie verbrak. Dan escaleert het vaak, en denkt de man: als zij niet van mij is, dan is ze van niemand.”

in de podcast komt ook naar voren dat niemand nog vertrouwen heeft in het systeem. Hoe komt dat?

“Veel vrouwen worden niet serieus genomen en bij de politie bijvoorbeeld weggestuurd met het telefoonnummer van een echtscheidingsadvocaat.
Zo vertellen de zussen van de vermoorde Reagan Perez dat zij zeventien keer melding heeft gemaakt bij de politie van stalking, bedreiging en mishandeling door haar ex. Elke melding kreeg een ander etiket waardoor het overzicht ontbrak. Reagan wist dat het mis zou gaan, want op de dag dat ze werd vermoord door haar ex, vonden haar familieleden haar uitvaartpolis op haar bed.”

Wat moet er veranderen?

“Na de zaak van de 16-jarige Hümeyra – die notabene op de dag dat ze voor de vijfde keer aangifte zou doen door haar ex is doodgeschoten op het schoolplein – werd het SASH-formulier ingevoerd: Screening Assessment for Stalking and Harassment om het risico en de vervolgstappen inzichtelijk te maken. Maar uit onderzoek blijkt dat vijf jaar later veel politiebureaus dit formulier niet gebruiken. Ook hebben vrouwen bij de politie nog steeds geen vast aanspreekpunt, waardoor ze steeds opnieuw hun verhaal moeten doen, en het overzicht ontbreekt. Terwijl dit van levensbelang is.”

Hoe kijk je naar het regeringsplan Stop Femicide! Met onder andere een voorstel om psychisch geweld strafbaar te stellen?

"Het is een signaal dat femicide eindelijk serieus wordt genomen, maar het is de vraag of dit niet ook ongebruikt in een la belandt...”

Zie je andere ontwikkelingen?

“Dankzij de podcast heb ik contact met de burgemeester van Rijswijk, Huri Sahin. Ze werkt nauw samen met hulpin- stellingen en de politie, en heeft door haar oproep aan bedreigde vrouwen om zich te melden in twee maanden tijd maar liefst vijftig telefoontjes gekregen, waarvan een aantal urgent. Hopelijk volgen meer burgermeesters haar voorbeeld. Verder is er in Haaglanden en Brabant een kastjesexperiment waardoor bij het slachtoffer een alarm afgaat als de dader binnen een bepaalde afstand komt, zodat ze op tijd hulp kan inschakelen of kan vluchten. Maar uiteindelijk begint het ook bij de opvoeding van onze jongens. Het is belangrijk dat zij leren hoe met meisjes om te gaan en dat we allemaal gelijk zijn. Ook zouden mannen die hun vrouw mishandelen als losers gezien moeten worden, net als in Spanje en Italië waar femicide minder voorkomt. Daar kunnen we in Nederland nog wat van leren.”