Dilemma: zouden filters verboden moeten worden?

Paniek in influencerland: in Texas waren Instagram-filters even verboden en in Noorwegen mag je ze niet gebruiken, tenzij je een disclaimer toevoegt. Goede ontwikkelingen of gaat dit ten koste van onze creatieve vrijheid?

Eerlijk is eerlijk, ook wij smullen enorm van before and afters op sociale media. Op het account van de influencer of celebrity in kwestie zien we het keurig gestileerde en bewerkte plaatje met duizenden en soms wel miljoenen likes. Een uur later worden we echter geconfronteerd met de ‘brute’ waarheid van paparazzi-shots: poriën, pukkeltjes en verdwaalde haartjes. Een iets voller neusje, minder plump lippen en een wijdere taille. En dat mag in Noorwegen niet meer. Nou ja, niet meer zonder dat je duidelijk aangeeft dat je foto is bewerkt. “Denk aan #ad bij een gesponsorde post, maar dan #filtered of #retouched”, zegt Erika Derby. Ze is Influencer Marketing Director bij INCA | GroupM en werkt al vijftien jaar in de digitale media.

Ze heeft dus veel filters zien komen en gaan. “En dan heb ik het niet over het Paris of Oslo-filtertje op Instagram. Daarmee pas je alleen een beetje kleur aan, maar verander je niets aan de vorm van je lichaam of gezicht, zoals in Noorwegen blijkbaar een probleem was.”

Zelfbeeld

De Noorse regering maakte zich zo’n zorgen over het zelfbeeld van jonge mensen dat beïnvloed werd door sociale media, dat de wet met een grote meerderheid is goedgekeurd. In Noorwegen wonen slechts 5,4 miljoen mensen, maar zeventigduizend kinderen en jongeren hebben zodanige mentale klachten dat ze behandeling nodig hebben. Anorexia is daar de derde doodsoorzaak voor jonge meisjes. En sociale media wordt gezien als de aanstichter van alle kwaad. “De druk om er goed uit te zien, is een van de meest belangrijke redenen waarom jonge mensen het mentaal moeilijk hebben. Jonge mensen worden via sociale media en advertenties massaal blootgesteld aan beelden van modellen die digitaal zijn verbeterd. Daarom willen ze voldoen aan een onmogelijk schoonheidsideaal”, zo stond er in het wetsvoorstel.

Omdat ze onmogelijk het gebruik van filters kunnen verbieden – er zijn immers veel sociale media als Instagram, Snapchat en TikTok en de bewerkings-apps worden steeds slimmer – moeten Noorfluencers er melding van maken als ze met bijvoorbeeld Facetune hebben gestoeid. “Die transparantie vind ik heel goed”, zegt Erika. “Maar het zijn niet alleen de volgers die last hebben van die filters. Influencers hebben zichzelf ook een bepaalde druk opgelegd. Die willen er in real life ook zo uitzien als hun geposte plaatje, en worden er ongelukkig van als dat niet lukt.”

Oneerlijk

In Texas liggen Insta-filters om een andere reden onder vuur: het platform META (waar Instagram en Facebook onder vallen) mag geen gebruik maken van gezichtsherkennings-applicaties. Dat heeft niets met body positivity te maken, maar meer met veiligheid. Stel dat het softwaresysteem gehackt wordt en mensen op basis van hun geschatte leeftijd of huidskleur opeens minder toegang krijgen tot de app. De Texaanse influencers, die sowieso al fan zijn van overdaad schaadt nooit, waren massaal in paniek. “Het is oneerlijk!” huilde er eentje. “Want iemand in een andere staat kan hetzelfde plaatje posten, maar ziet er dan beter uit dan ik.” Gelukkig voor haar werd de wet snel teruggedraaid: in Texas mag er weer gefilterd worden op sociale media, mits je vooraf even op akkoord klikt en dus toestemming geeft dat je gezicht wordt vastgelegd. Ondanks dat de #filtergate in Texas weer even voorbij lijkt, heeft het wereldwijd wel een gesprek aangewakkerd.

“Een heel goed gesprek zelfs”, zegt Erika, die helemaal achter de nieuwe wet in Noorwegen staat. “Want veel influencers gaan echt veel te ver in het aanpassen van hun lichaam of gezicht voor een zogenaamd mooier plaatje. Nog afgezien van body image bij zichzelf of hun volgers, het is ook bad for business. Als ik een campagne met influencers uitzet, staat er altijd in de briefing dat ze geen filters mogen gebruiken. Onderzoek heeft namelijk uitgewezen dat volgers te bewerkte en gefilterde plaatjes minder serieus nemen. Je komt als influencer minder betrouwbaar en zelfs nep over. Dat is niet handig als je een product probeert te verkopen. En het kan zelfs een negatieve uitstraling hebben op het merk in kwestie.”

Melding maken

Erika verwacht niet dat Nederland snel de wet omgooit om filters te verbieden. “Vergeet niet dat wij heel nuchter zijn. Nederlanders spreken al snel schande als mensen zoals Yolanthe of Sylvie Meis te perfect overkomen. Ze zoomen in om te zien of foto’s geretoucheerd zijn of niet. Nederlandse influencers en celebrities komen er dus niet mee weg om veel filters te gebruiken. En als ze het toch proberen, worden de verschillende juicekanalen meteen getipt. Maar ik zou het wel fijn vinden als we hier, net als in Noorwegen, melding maken of een foto is bewerkt of niet. Die openheid naar je volgers toe is heel belangrijk. Voor hun zelfbeeld, maar als influencer dus ook voor je eigen portemonnee.”

Tekst: Agnes Hofman | Beeld: Emily in Paris