Het moet maar eens afgelopen zijn met de schaamte rondom menstruatie, vinden Lieke Smets en Honorata van den Akker, aka de Menstruatiemeisjes. In hun boek en podcast roepen ze op tot harde actie. Hear, hear!
Belangrijke vragen
Eerlijk: hoe vaak heb jij het over je menstruatie? Hoe lang het duurt? Hoeveel bloed je verliest? Wat een fijn merk zonder chemische troep is qua tampons, cups of maandverband? Of je veel pijn hebt en er echt ziek van bent, of dat je er vrij weinig last van hebt?
Let’s face it: het is vrij bizar dat de halve wereld een baarmoeder heeft, maar dat er zo weinig wordt gesproken over menstruatie. Niet op het werk, niet met vriendinnen, niet met je partner. Weet je bijvoorbeeld wat de invloed van hormonen op je lijf is tijdens verschillende fases van je cyclus? En dat het bijvoorbeeld vrij normaal is dat je hormonen kunnen zorgen voor sombere gedachtes, angsten, boosheid, slaapstoornissen en eetbuien?
Nog zo iets: iedereen die menstrueert herkent waarschijnlijk wel het moment van doorlekken of plotseling ongesteld worden en dat je er dan achter komt dat je niets bij je hebt. Shoot, wat nu? Bijna nergens op kantoor, in een café of restaurant liggen gratis te verkrijgen maandverband of tampons, en zo’n productenautomaat zie je ook bijna niet meer. Dan maar fluisterend aan je vriendin of collega vragen of ze iets bij zich heeft, want eh: ‘het is that time of the month’. Waarom fluisteren en niet normaal vragen? Waarom schamen we ons voor iets wat zo normaal is?
Schaamte doorbreken
Eigenlijk is het te gek voor woorden dat je als volwassen persoon nog altijd fluistert om maandverband of een tampon en zo bijdraagt aan period shaming. Al hoewel… gek. Er is een gebrek aan kennis en dat begint al op jonge leeftijd. Want hoe veel tijd heb jij bij biologie besteed aan het leren (begrijpen) van de menstruatiecyclus en wat de invloed van hormonen op je lichaam is? In plaats daarvan draagt school vaak wel meteen bij aan de schaamtecultuur, want praten over je menstruatie met vriendinnen of je familie als jong meisje dat doe je niet zo snel. En dat is doodzonde, want hoe jonger je begint met praten over menstrueren, hoe meer kennis je krijgt over je cyclus en je lichaam, hoe eerder je bij die schaamte komt en belangrijker: ervan afkomt.
Dat is precies de reden dat Lieke Smets (24) en Honorata van den Akker (27) hun boek Ben je ongesteld of zo? zijn gaan schrijven, dat nu in de winkels ligt en gericht is aan tieners. Lieke en Honorata zijn bekend als de Menstruatiemeisjes en proberen in hun gelijknamige podcast en op Instagram de taboes over menstrueren te doorbreken en period shaming te stoppen. Want ja, helaas is dit nog altijd broodnodig. Lieke: “Toen ik voor het eerst ongesteld was, wist ik meteen: dit ga ik voor mijn vader en broer verstoppen. Zij hoeven niets te weten. En dat kreeg ik niet opgedragen, maar bedacht ik direct zelf. Ik vond het vies, wilde het er niet over hebben. Dat taboe en de schaamte over menstrueren zit zo diep in onze maatschappij verweven. Terwijl niemand zich om haar menstruatie moet schamen. Het is juist heel gezond, natuurlijk en belangrijk. Baarmoeders bloeden nu eenmaal, en anders zouden we hier allemaal niet zijn.”
Kennis is macht
Hoog tijd om die schaamte en de taboes te doorbreken. Te beginnen bij een kennisinhaalslag. Het is geen geheim dat er al jaren een enorme kennisachterstand is op het gebied van vrouwenzorg, stelt Lieke. “Vrouwenaandoeningen, waaronder menstruatieklachten, worden bij de huisarts simpelweg minder serieus genomen. Het wordt al vrij snel afgedaan als aanstellerij. Dat is precies een van de redenen dat er zo weinig bekend is over aandoeningen die gepaard gaan met menstruatie, zoals PMS, endometriose en PMDD (premenstruele dysfore stoornis, red.)” Lieke en Honorata liepen hier een aantal jaar terug zelf ook tegenaan en zijn om die reden begonnen met de Menstruatiemeisjes.
“Honorata kwam erachter dat ze PMDD had, een aandoening die bij één op de twintig mensen met een baarmoeder voorkomt en kan zorgen voor sombere gevoelens, angsten en andere heftige klachten. Normaal gesproken duurt het maar liefst twaalf jaar voor een diagnose als PMDD wordt gesteld, maar Honorata had ‘geluk’ dat ze tijdens therapie een nieuwe psycholoog trof die haar PMDDklachten herkende.”
‘Als mannen zouden menstrueren, werden klachten veel serieuzer genomen, zeker weten’
Zelf heeft Lieke dysmenorroe. Oftewel: extreme pijn als ze menstrueert. “Ik ben echt doodziek en functioneer niet, werken lukt de eerste dag echt niet. Jarenlang dacht ik: ik moet me niet zo aanstellen, met ibuprofen overleef ik het wel. Uiteindelijk heb ik met veel moed mijn huisarts gebeld en dat werd een verschrikkelijk gesprek. Ik moest bijna smeken om een doorverwijzing naar de gynaecoloog. Eenmaal daar kwam er uit de echo alleen dat ik geen endometriose heb, maar verder ben ik nog steeds aan het wachten op antwoorden en advies.”
Menstruatie-armoede
Zowel Lieke als Honorata moeten het doen zonder behandeling of medicatie. Het enige wat ze wel weten, is waar hun klachten vandaan komen. “Via ons platform krijgen we helaas enorm veel berichten van mensen die hetzelfde ervaren. Dat maakt ons soms best wanhopig. Toch moedigen we iedereen aan: stap naar die huisarts, vraag een verwijzing naar de specialist en ga op je strepen staan. Hoe meer aandacht en vragen over menstruatieklachten, hoe meer kennis en onderzoek er in de toekomst wordt gedaan. Al ben ik ervan overtuigd dat als mannen zouden menstrueren alles veel serieuzer genomen zou worden, dan zou er echt wel al speciale medicatie zijn tegen heftige menstruatiepijn.”
Nog iets waaruit blijkt dat taboes over menstruatie en period shaming ook hier nog altijd orde van de dag zijn: waarom is er in een welvarend land als Nederland geen beleid dat stelt dat menstruatieproducten gratis beschikbaar moeten zijn? Terwijl uit meerdere onderzoeken, zoals recent van ontwikkelingsorganisatie Plan International, blijkt dat een op de tien jonge vrouwen in Nederland soms te weinig geld heeft voor tampons of maandverband. Uit datzelfde onderzoek blijkt ook dat de helft van de jonge meisjes zich vies voelt als ze ongesteld is, en dat een derde van de ondervraagden aangeeft niet over menstrueren te spreken, zelfs niet met vrienden.
Spreek je uit
Lieke: “Pvda-fractievoorzitter Lilianne Ploumen heeft in het verleden gepleit voor gratis menstruatieproducten, maar de reactie van de minister en staatssecretaris was dat er al een integraal armoedebeleid was. Maar dit betekent gewoon dat menstruatie-armoede niet belangrijk genoeg wordt gevonden. Daar word ik zo kwaad om. Menstruatie-armoede gaat over veel meer dan alleen schaamte, het gaat over gezondheid en gevaarlijke situaties van het te lang dragen van een tampon, het noodgedwongen missen van school of werk en het vergroot de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen.”
‘Een op de tien vrouwen in Nederland heeft soms te weinig geld voor maandverband’
Period shaming wordt in stand gehouden door bedrijven en marketingcampagnes met kwalijke stereotyperingen. Ze zetten in op schaamte: menstrueren zou vies zijn. Lieke: “Laatst reviewde ik een tampliner, een nieuwe innovatie die een combi is van maandverband en tampon. Bedacht door een mannelijke gynaecoloog en totaal bedoeld om die schaamte rondom menstruatie in stand te houden, want het ding was allesbehalve gebruiksvriendelijk. Zee hadden een speciaal stukje plastic ontwikkeld zodat je vinger niet vies werd in je vagina. Eh…. het is je eigen bloed, wat is daar überhaupt vies aan?” Zo zijn er tal van nieuwe lanceringen die schaamte rondom menstruatie promoten, stelt Lieke. Denk bijvoorbeeld aan de nieuwe roze handschoenen van een Duits merk waarmee je een tampon kunt uithalen, want je zou maar je eigen vagina en tampon aanraken. “Of wat te denken van een sponstampon die je tijdens de sex in hebt, waardoor je partner niet doorheeft dat je menstrueert. Dus: je hebt zin in sex met iemand, maar diegene mag niet doorhebben dat je menstrueert. Een typisch voorbeeld van hoe schaamte wordt ingezet voor reclame-uitingen, en ja, dat is een winstgevend model. Zolang je je ergens voor schaamt, koop je namelijk het product waarmee je die schaamte kunt oplossen.”
Niet vies of zwak
Toch ziet Lieke ook iets positiefs: er zijn period awareness-merken die juist heel inclusief zijn, zoals het Nederlandse Yoni. En ook de meeste huismerken doen het vaak helemaal niet zo slecht.
“Maar om taboes te doorbreken is er meer nodig dan een AH-tampon die eigenlijk niets meer uitdraagt dan staccato: dit is een tampon. Spreek je zelf uit. Menstrueren is niet zwak of vies. Het mag niet tegen je gebruikt worden. Dat mensen zeggen als je ziek bent: ‘Ben je ongesteld of zo’. Je hoeft je er alles behalve voor te schamen.
Het is iets dat normaal is en we moeten er met z’n allen voor strijden dat dit volledig geaccepteerd wordt. Alleen zo creëer je echte gelijkwaardigheid voor elk persoon.”
4x Dit kun je zelf doen tegen period shaming
- Maak je wc menstruatievriendelijk, oftewel: leg tampons en maandverband zichtbaar neer en zorg voor een prullenbakje waar je het kunt weggooien.
- Praat over menstrueren en je cyclus, en spreek mensen aan op period shaming.
- Lees, luister en kijk: een boek, podcast of serie. Zo kwam VPRO in augustus met het platform Maandverbond waar je alles te weten komt over je cyclus, en in het boek van Lieke Smets en Honorata van den Akker Ben je ongesteld of zo? lees je alles en meer over je menstruatie.
- Gebruik de juiste woorden. Een vulva voor vulva, vagina voor vagina en zeg liever ‘menstruatie’ in plaats van ‘ongesteld zijn’. Dat laatste heeft namelijk een negatieve associatie. ‘Ik ben ongesteld’ staat in feite voor: ‘ik ben ziekjes, ongezond, onwel.’
Bron: Babette Dessing | Beeld: iStock
